ราชินีพันดอก ชวนชมพันธุ์ยอดนิยม สวยทุกมิติ

“สมัยที่ทำงานชลประทาน ผมไปตรวจภัยแล้งที่ อ.คง บังเอิญไปเห็นชวนชมต้นมหึมาต้นเท่าถังสองร้อยลิตรสูง 3 เมตร อยู่กลางทุ่งนา ออกดอกดกสวยดี แต่ตอนนั้นผมยังไม่รู้จักชวนชม จนเมื่อ 2-3 ปีต่อมา ชวนชมเริ่มดังผมเลยนึกถึงชวนชมต้นที่เมืองคงน่าจะเป็นชวนชมเลยกลับไปดูอีกครั้ง ปรากฏว่าเจ้าของเขาถมที่และชวนชมต้นนั้นก็ตายไปแล้ว แต่ยังมีกิ่งที่เขาตัดมาชำไว้ 3 กิ่ง ผมจึงขอซื้อมา 2 กิ่ง สืบที่มาที่ไปเจ้าของบอกว่าชวนชมต้นนี้ได้มาจากเมืองจีซาน ประเทศซาอุ”

นี่คำบอกเล่าของ จรัญ วงษ์ประเสริฐ เจ้าของ “สวนคงประทาน” ถึงชวนชมพันธุ์หนึ่งที่มีต้นใหญ่และออกดอกดกมากเป็นพิเศษ

จรัญ วงษ์ประเสริฐ เจ้าของ “สวนคงประทาน”

ราชินีพันดอกกิ่งตอน กิ่งแม่รุ่นแรก ของ “สวนคงประทาน”

“ผมปรึกษาป้าแดง ขอนแก่นว่า จะตั้งชื่อชวนชมพันธุ์นี้ว่าอะไรดี ป้าแดงเสนอให้ตั้งว่า ไอ้ดอกดก เพราะดอกมันดกมาก แต่ผมว่ามันไม่เพราะ สุดท้ายจึงตั้งชื่อ ราชินีพันธุ์ดอก และใช้ชื่อนี้เป็นต้นมา แต่ภายหลังมีการเขียนกันเพี้ยนเป็นราชินีพันดอก จนปัจจุบัน”

ส่วนที่มาของราชินีพันดอกกิ่งตอนคุณจรัญเล่าว่า เกิดจากเวลาตัดแต่งกิ่งเขาจะนำกิ่งที่ตัดมาเสียบไว้กับตอไทย พอกิ่งยาวก็ตอน ชุดแรกตอนได้ร้อยกว่าต้น ซึ่งถือเป็นไม้กิ่งตอนยุคแรกๆ ของสวนคงประทาน ปัจจุบันน่าจะมีอายุไม่ต่ำกว่า 20 ปี ก่อนจะกระจายไปทั่วในกลุ่มนักเล่น

“เฮียเม่นที่ราชบุรีมาซื้อไปทำเป็นบอนไซ เพราะลักษณะของไม้กิ่งตอนเป็นทรงต้น ข้อถี่ ใบเล็ก ดอกดก และเข้าลวดกิ่งได้” นี่จึงเป็นลักษณะเด่นของราชินีพันดอกกิ่งตอนที่มีผู้มองเห็นว่าสามารถนำไปทำเป็นบอนไซได้

ด้วยลักษณะไม้กิ่งตอนไม่มีหัว เป็นไม้ลำต้นแปลกไปจากชวนชมพันธุ์อื่น ประกอบกับลักษณะกิ่งมีข้อสั้นถี่ ใบเล็ก ขยายพันธุ์ง่าย และจุดเด่นที่สำคัญ มีดอกดกเหนือกว่าพันธุ์อื่น จุดเด่นนี้เองที่นักเล่นและสะสมชวนชมมองเห็น นำมาเลี้ยงให้ใหญ่แบบธรรมชาติก็สวย และที่ได้รับความนิยมมากที่สุดคือ นำมาเลี้ยงเป็นไม้สไตล์บอนไซดูจะได้รับความนิยมมากที่สุด เพิ่มความงดงาม และมูลค่าไปพร้อมๆ กัน

ราชินีพันดอกกิ่งตอน ทรงบอนไซ (สวนปราณีฟาร์ม)

ราชินีพันดอกกิ่งตอน กิ่งแม่รุ่นแรก ออกดอกเต็มต้น ภาพจากเวทีประกวดชวนชม

ขณะเดียวกันราชินีพันดอกที่ขยายพันธุ์ด้วยรูปแบบอื่นก็ได้รับความนิยมพอๆ กัน เช่น ไม้เสียบยอด ด้วยความโดดเด่น ออกดอกง่าย และดก เมื่อนำไปเสียบกับตอสวยๆ หรือต้นตอขนาดใหญ่ เวลาออกดอกอลังการงานสร้างอย่างยิ่ง

อีกรูปแบบหนึ่งคือ ไม้เพาะเมล็ด คุณจรัญเคยบอกกับผู้เขียนว่า ราชินีพันดอกมีเชื้อแรงมาก ยุคหนึ่งสมัยหนึ่งเขาจะให้เกสรราชินีพันดอกเขี่ยผสมกับชวนชมพันธุ์อื่นๆ ในกลุ่มอาราบีคัม จะทำให้ติดฝักง่าย และดก และลูกที่ได้มักจะมีเชื้อของราชินีติดมาด้วย คือ ใบมัน และดอกดก

ลักษณะของชวนชมราชินีไม้เมล็ดทรงธรรมชาติ

ราชินีพันดอกไม้เมล็ด ตัดทดกิ่ง

แต่ในส่วนของราชินีพันดอกเพาะเมล็ดโดยธรรมชาติ ในอดีตไม่ได้รับความนิยมมากนัก ซึ่งแตกต่างจากการขยายพันธุ์ชวนชมตระกูลยักษ์ไม่ว่าจะเป็นอาราบีคัมหรือไทยโซโคนิยมขยายพันธุ์ด้วยเมล็ด เพราะมีความเชื่อกันว่าไม้เมล็ดให้รูปทรงที่ไม่ผิดเพี้ยนไปจากต้นแม่พันธุ์ และมีความนิ่งทางสายพันธุ์สูงหากผสมตัวมันเอง แต่แปลกที่ราชินีพันดอกกลับนิยมเล่นไม้เมล็ดน้อยมากเมื่อเปรียบเทียบกับกิ่งตอน

อาจเป็นธรรมชาติของชวนชมพันธุ์นี้ลักษณะการเดินกิ่งพุ่งสูง ขัดแย้งอย่างสิ้นเชิงกับความนิยมของนักเล่นที่ต้องการสไตล์ อ้วน เตี้ย กิ่งสั้นมากกว่า ด้วยเหตุนี้ความนิยมชวนชมไม้เมล็ดจึงน้อย หรือไม่ก็ต้องเสาะหาต้นที่มีลักษณะคอมแพค ซึ่งธรรมชาติมีอยู่เพียงไม่กี่ต้นและมีให้เห็นอยู่ในเวทีประกวด ไม่แปลกที่มีเสียงบอกว่าราชินีไม้เมล็ด “เล่นยาก”

ราชินีพันดอกไม้เมล็ด

ราชินีพันดอกไม้เมล็ด นำมาทำเป็นทรงบอนไซทรงตกกระถาง (สวนปราณีฟาร์ม)

แต่ช่วงหลังๆ ไม้เมล็ดเริ่มได้รับความนิยมมากขึ้น หลังจากนักเล่นเริ่มยอมรับการตัดทดกิ่งมากขึ้น หากดูหน่วยก้านแล้วว่าองค์ประกอบส่วนล่างของต้นใช้ได้ ไม่ว่าจะเป็นลำต้นหรือราก แต่กิ่งกลับพุ่งยืดยาว กลายเป็นไม้ใหญ่ เพียงแค่ตัดกิ่งให้สั้นและมีความสมดุลกับลำต้น เพื่อให้ต้นดูเตี้ยลงรอให้กิ่งใหม่แตกย่อยออกมารับทรงพุ่ม ตัดแต่งอีกสักมีดสองมีดพุ่มก็จะสวย แผลที่เกิดจากการตัดทดเมื่อกิ่งใหญ่ต้นโตจะ “กลืน” หายโดยธรรมชาติ ถ้ามีเทคนิคดีๆ ไม่รู้เลยว่าเกิดจากการตัดทด ซึ่งราชินีพันดอกไม้เมล็ดที่เห็นสวยๆ ในเวทีประกวดหลายต้นก็ใช้เทคนิคนี้เช่นกัน

แต่ด้วยเทคนิคการปลูกเลี้ยงชวนชมปัจจุบัน นักเลี้ยงที่มีฝีมือสามารถเลี้ยงไม้เมล็ดให้ลำต้นอ้วนเตี้ย กิ่งสั้นกระชับ ทรงพุ่มสวย ตามลักษณะของไม้คอมแพ็ค จนทำให้ไม้เมล็ดได้รับความนิยม แซงไม้กิ่งตอน

ราชินีพันดอกไม้เมล็ด

ส่วนเทคนิคหรือสไตล์การปลูกเลี้ยงราชินีไม้เมล็ดที่นิยมมากที่สุดคือแบบบอนไซ ซึ่งไม่ใช่เป็นการนำกฎของบอนไซมาใช้ทั้งหมด หากแต่เป็นการ “ล้อเลียน” รูปทรงเท่านั้น ซึ่งหลักเกณฑ์คือการเข้าลวดเพื่อบังคับให้ฟอร์มเป็นระเบียบ กลมสวยทุกมิติ